Του Θωμά Νούσια
7 Νοεμβρίου 1964: Τα Γιάννινα αποκτούν Πανεπιστήμιο. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου εγκαινιάζει τη λειτουργία της πρώτης σχολής, της Φιλοσοφικής και η πόλη πανηγυρίζει.
Είμαι μαθητής του δημοτικού, έχουμε πάει με τους δασκάλους μας στην υποδοχή του Παπανδρέου και στα εγκαίνια και παρατηρώ τους «επισήμους».
Την κορδέλα κόβει ο πρωθυπουργός του 53% και του σύντομου διαλείμματος εκδημοκρατισμού και μεταρρυθμίσεων. Της «Χαμένης Άνοιξης».
Δεξιά του ο πρόεδρος της Βουλής Γ. Αθανασιάδης-Νόβας. Αυτός που σε λίγους μήνες θα τον προδώσει, θα πάρει μέρος στο βασιλικό πραξικόπημα για την ανατροπή του και θα γίνει πρωθυπουργός στην πρώτη κυβέρνηση των αποστατών.
Αριστερά του ο Λουκής Ακρίτας, τρεις μήνες πριν φύγει από τη ζωή. Ο πρωτεργάτης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης αλλά και της ίδρυσης του Πανεπιστημίου μας, που χάρη σ’ αυτόν έγινε πράξη σε χρόνο ρεκόρ. Φεβρουάριο ορκίστηκε η κυβέρνηση, Νοέμβριο λειτούργησε η πρώτη σχολή.
Δίπλα του η σύζυγός του, η Σύλβα Ακρίτα, που μετά τον θάνατό του θα γράψει τη δική της ιστορία: Αντιδικτατορική δράση, καταδίκη από το έκτακτο στρατοδικείο σε δεκαετή κάθειρξη, στο πλάι του Ανδρέα την ιστορική 3η του Σεπτέμβρη του ’74, υπουργός του στην κυβέρνηση της Αλλαγής. Τώρα, εξήντα χρόνια από εκείνη τη μέρα, η κυρία Σύλβα Ακρίτα μάς αποκαλύπτει πώς πάρθηκε η απόφαση για ίδρυση Πανεπιστημίου στα Γιάννινα.
«Θα σας πω ό,τι γνωρίζω από πρώτο χέρι», γράφει η κυρία Ακρίτα απαντώντας σε σχόλιό μου. «Η πρόταση για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων ήταν του Λουκή Ακρίτα! Θυμάμαι ότι ο πρωθυπουργός είχε ενδοιασμούς. Πίστευε πως χρειαζόταν πολύς χρόνος. Θυμάμαι σαν τώρα να του λέει ο Λουκής: ”Δώστε μου το πράσινο φως και θα το έχω έτοιμο σε τρεις μήνες”. Και όχι μόνον πραγματοποίησε την υπόσχεσή του αλλά το Πανεπιστήμιο στελεχώθηκε με επιστήμονες-διαμάντια!».
Παρών στα εγκαίνια και ο έτερος πρωτεργάτης της ίδρυσης, ο δικός μας Γιώργος Μυλωνάς. Υφυπουργός Προεδρίας, κυβερνητικός εκπρόσωπος και βουλευτής Ιωαννίνων. Κάποια στιγμή ο Παπανδρέου άλλαξε γνώμη. Θέλησε να πάρει πίσω την υπόσχεσή του και να κάνει το νέο πανεπιστήμιο σε άλλη πόλη. Ο Μυλωνάς αντέδρασε άμεσα και δυναμικά. «Πάτησε πόδι». Το παζλ του παρασκηνίου της ίδρυσης του Πανεπιστημίου συμπληρώνει μια απάντηση που μου έδωσε ο Μυλωνάς πριν 47 χρόνια.
Του ζήτησα συνέντευξη όταν έπιασα για πρώτη φορά δουλειά στις εφημερίδες, το 1977, και μου έκλεισε ραντεβού στο σαλόνι του ξενοδοχείου «Ακροπόλ».
– Τι ακριβώς είπατε τότε στον Γεώργιο Παπανδρέου, κύριε Μυλωνά;
– Του είπα: «Πρόεδρε, με τι μούτρα θα πάω στα Γιάννινα αν δεν κρατήσουμε τον λόγο μας; Πώς θα αντικρίσω τους συμπατριώτες μου;».
– Και τι θα κάνατε αν επέμενε;
– Θα υπέβαλα την παραίτησή μου!
Η ίδρυση του Πανεπιστημίου άλλαξε τη μοίρα της πόλης μας και ολόκληρης της Ηπείρου: Είκοσι περίπου πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, τεράστια πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη.
Η Ιατρική Ιωαννίνων γρήγορα στελεχώθηκε με επιστήμονες-κορυφές και εξελίχθηκε σε ερευνητικό κέντρο με διεθνή φήμη. Θυμάμαι, για παράδειγμα, τις πρώτες πρωτοποριακές συγκολλήσεις κομμένων άκρων από τον καθηγητή Ορθοπεδικής Παν. Σουκάκο και την πρώτη μεταμόσχευση κερατοειδούς από τον καθηγητή Οφθαλμολογίας Κων. Ψύλλα.
Η επέμβαση έγινε στο παλιό Νοσοκομείο Χατζηκώστα, στον Μώλο, και σε λίγες ώρες ο καθηγητής Ψύλλας μού επέτρεψε να μιλήσω με τον χειρουργημένο ασθενή και με συνόδευσε ο ίδιος στον θάλαμό του. Ήταν χρόνια τυφλός και με την μεταμόσχευση ξαναβρήκε το φως του από το ένα μάτι. Έκανε σαν τρελός από τη χαρά του. Δεν μπορούσε να το πιστέψει.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου μετά τα εγκαίνια της Φιλοσοφικής μίλησε στην κεντρική πλατεία από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου «Βρετάνια». Αυτό που θυμάμαι από την ομιλία του είναι μια διαβεβαίωση, τρεις λέξεις που τόνισε με έμφαση: «Η ένωσις έρχεται!». Μιλούσε για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
