7 Νοεμβρίου 1964. Τα Γιάννινα αποκτούν Πανεπιστήμιο. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου εγκαινιάζει την πρώτη σχολή και η πόλη γιορτάζει.
Στα εγκαίνια έχουμε πάει όλοι οι μαθητές με τους δασκάλους μας και παρατηρώ τους «επισήμους».
Την κορδέλα κόβει ο πρωθυπουργός του 53%. Της σύντομης παρένθεσης εκδημοκρατισμού και μεταρρυθμίσεων. Της «Χαμένης Άνοιξης».
Δεξιά του, ο πρόεδρος της Βουλής Γ. Αθανασιάδης-Νόβας. Αυτός που σε λίγους μήνες θα τον προδώσει, θα πάρει μέρος στο βασιλικό πραξικόπημα για την ανατροπή του και θα γίνει πρωθυπουργός στην πρώτη κυβέρνηση των αποστατών.
Αριστερά του, ο υφυπουργός Παιδείας Λουκής Ακρίτας — τρεις μήνες πριν φύγει από τη ζωή. Ο πρωτεργάτης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης αλλά και της ίδρυσης του Πανεπιστημίου μας, που χάρη σ’ αυτόν έγινε πράξη σε χρόνο ρεκόρ. Φεβρουάριο ορκίστηκε η κυβέρνηση, Νοέμβριο λειτούργησε η Φιλοσοφική.
Δίπλα του, η σύζυγός του Σύλβα Ακρίτα. Μετά τον θάνατό του θα γράψει τη δική της ιστορία: αντιδικτατορική δράση, καταδίκη από το έκτακτο στρατοδικείο σε δεκαετή κάθειρξη, πλάι στον Ανδρέα την ιστορική 3η του Σεπτέμβρη του ’74, υπουργός του στην κυβέρνηση της Αλλαγής.
Εξήντα χρόνια από εκείνη τη μέρα, η κυρία Σύλβα Ακρίτα μού αποκάλυψε πώς πάρθηκε η απόφαση για την ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων:
«Η πρόταση ήταν του Λουκή Ακρίτα! Θυμάμαι ότι ο πρωθυπουργός είχε ενδοιασμούς — πίστευε πως χρειαζόταν πολύς χρόνος. Του είπε ο Λουκής: “Δώστε μου το πράσινο φως και θα το έχω έτοιμο σε τρεις μήνες”. Και όχι μόνο κράτησε την υπόσχεσή του, αλλά το Πανεπιστήμιο στελεχώθηκε με επιστήμονες-διαμάντια!».
Παρών στα εγκαίνια και ο έτερος πρωτεργάτης της ίδρυσης, ο δικός μας Γιώργος Μυλωνάς. Υφυπουργός Προεδρίας, κυβερνητικός εκπρόσωπος και βουλευτής Ιωαννίνων.
Κάποια στιγμή ο Παπανδρέου άλλαξε γνώμη. Θέλησε να πάρει πίσω την προεκλογική του υπόσχεση και να κάνει το νέο πανεπιστήμιο στην πατρίδα του, την Πάτρα. Ο Μυλωνάς αντέδρασε άμεσα και δυναμικά. «Πάτησε πόδι».
1977. Την πρώτη κιόλας μέρα που έπιασα δουλειά σε εφημερίδα, στα «Πρωινά Νέα» του Γιάννη Κόκκινου, ζήτησα συνέντευξη από τον Γιώργο Μυλωνά. Μου είπε αμέσως «ναι» και μου έκλεισε ραντεβού στο σαλόνι του ξενοδοχείου «Ακροπόλ».
– Τι ακριβώς είπατε τότε στον Γεώργιο Παπανδρέου, κύριε Μυλωνά; – Του είπα: «Πρόεδρε, με τι μούτρα θα πάω στα Γιάννινα αν δεν κρατήσουμε τον λόγο μας; Πώς θα αντικρίσω τους συμπατριώτες μου;». – Και τι θα κάνατε αν επέμενε; – Θα υπέβαλα την παραίτησή μου!
Η ίδρυση του Πανεπιστημίου άλλαξε τη μοίρα της πόλης μας και ολόκληρης της Ηπείρου: Κάπου είκοσι πανεπιστημιακές σχολές και τμήματα, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, τεράστια πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη.
Η Ιατρική Ιωαννίνων γρήγορα στελεχώθηκε με επιστήμονες-κορυφές και εξελίχθηκε σε ερευνητικό κέντρο με διεθνή φήμη. Θυμάμαι τις πρώτες πρωτοποριακές συγκολλήσεις κομμένων άκρων από τον καθηγητή Ορθοπεδικής Παν. Σουκάκο και την πρώτη μεταμόσχευση κερατοειδούς από τον καθηγητή Οφθαλμολογίας Κων. Ψύλλα.
Η επέμβαση έγινε στο παλιό Νοσοκομείο Χατζηκώστα, στον Μώλο. Μετά από λίγες ώρες ο καθηγητής Ψύλλας μού επέτρεψε να μιλήσω με τον χειρουργημένο ασθενή και με συνόδευσε ο ίδιος στον θάλαμό του. Ήταν χρόνια τυφλός και με τη μεταμόσχευση ξαναβρήκε την όρασή του από το ένα μάτι. Έκανε σαν τρελός από τη χαρά του. Δεν μπορούσε να το πιστέψει.
Η ίδρυση Πανεπιστημίου ήταν πάγιο αίτημα των Ηπειρωτών αλλά οι κυβερνήσεις κώφευαν, ενώ οι ντόπιοι «νοικοκυραίοι» και οι «ηπειροτάρχες» πολιτικοί δεν ήθελαν να ακούσουν κουβέντα:
«Πανεπιστήμιο; Να έρθουν οι Αθηναίοι να κάνουν τα παιδιά μας Λαμπράκηδες; Να γίνουμε Σόδομα και Γόμορα; Να μας λείπει!»
Έβαλαν όμως στα σπίτια τους φοιτητές, άρχισε να πέφτει το παραδάκι, νοίκιασαν για γκαρσονιέρα ακόμα και το πλυσταριό και πήγε περίπατο ο… κομμουνιστικός κίνδυνος.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου τη μέρα των εγκαινίων μίλησε στον λαό της ηπειρωτικής πρωτεύουσας από τον εξώστη του ξενοδοχείου «Βρετάνια». Αυτό που θυμάμαι από την ομιλία του ήταν μια διαβεβαίωση. Τρεις λέξεις που τόνισε με έμφαση: «Η ένωσις έρχεται!» Μιλούσε για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο. Χωρίς τους «νόμιμους ιδιοκτήτες της χώρας» που τον ανέτρεψαν και άνοιξαν τον δρόμο στη χούντα, στο πραξικόπημα στην Κύπρο και στον Αττίλα: Αμερικανοί, Παλάτι, ολιγάρχες, διεφθαρμένοι πολιτικοί, παρακράτος, εθνικο-παράφρονες υπερπατριώτες.
1964-65: Η «Χαμένη Άνοιξη» για την Ελλάδα, η χαμένη ευκαιρία για την Κύπρο.
